Paryż

Za panowania Ludwika XIII (1610-1643) Paryż ogląda budowę Pałacu Luksemburskiego i Palais-Royal. Od roku 1648 do 1653 miasto jest niespokojne z powodu Frondy parlamentu, zapoczątkowanej powstaniem mieszczan paryskich. Dwór musiał opuścić na jakiś czas stolicę. Później, w roku 1670 Ludwik XIV Wielki porzuca Paryż dla St-Germain i Wersalu. Miasto wówczas pięknieje (kościół Sorbony, kolumnada Luwru, Val-de-Grace, Invalides, bramy St-Denis i St-Martin); wielcy literaci, wybitni artyści sławią wiek Ludwika XIV, noszącego miano „Króla-Słońce". Zrodziła się podówczas instytucja salonów literackich, działały liczne teatry, m.in. Molierowski. W XVIII wieku miasto zwolna rozwijało się w kierunku zachodnim; wówczas powstały i rozbudowały się Pola Elizejskie, nowe dzielnice miejskie, plac Lud­wika XV (od rewolucji zwany „place de la Concorde"), pałac Burboński, l'Ecole Militaire, St-Sulpice, le Pantheone. W latach 1700-1725 wzniesiono około pięćdziesięciu pałaców, usytuowanych zwykle pośród rozległych ogrodów.

W trakcie XVII i XVIII wieku Paryż odzyskiwał rolę centrum intelektualnego, ośrodka kształtowania się mód i wzorców elegancji. Aktywność naukowa znajdowała w nim oparcie w różnych instytucjach, włącznie z powołanym już w 1530 roku przez Franciszka I College de France. W roku 1626 lekarze królewscy stworzyli ogród roślin leczniczych (,Jardin des Plantes'). Stał się on punktem wyjścia dla wielkiego parku studiów botanicznych i zoologicznych, który rozwinął się szczególnie w latach 1739-1788 i stał się w roku 1793 Muzeum Historii Naturalnej, które to imię nosi do dzisiaj. W 'Jardin des Plantes' rozpoczęła się wielka kariera kawy — jej plantacje na Antylach mają bowiem paryski rodowód.

Wiek XVIII był wiekiem racjonalizmu oznaczającego rygor i porządek, a Paryż stał się wówczas ogniskiem myśli oświeceniowej. Ale również i w Paryżu był to wiek przesady, sztuczności, dziwaczności i zbytkownych błahostek. Nadeszły czasy dominacji zjadliwej, ostrej literatury, krytykującej obyczaje i złudzenia ówczesnych ludzi. To czasy Moliera, Boileau, La Bruyere'a,Voltaire'a, Diderota, którzy byli pierwszymi klasykami, mogącymi uchodzić za przedstawicieli umysłowości paryskiej. Zostali oni pochowani w swoich parafiach: grób Racine'a znajduje się w Saint-Etien­ne-du-Mont, grób Boileau w Saint-Geimain-des-Pres. Swoistym spadkiem kulturowym wieku XVIII jest kawiarnia literacka. Trzeba odnotować, że przed rewolucją było w Paryżu ok. 1800 rozmaitych „kafejek", w których gromadzili się głównie studenci, filozofowie, artyści, aktorzy, głosiciele najróżniejszych ideologii. W kawiarniach uprawiano politykę. Na rogu rue Dauphine mieściła się wtedy słynna „Cafe Laurent", w której bywał Rousseau.

Paryż i jego mieszkańcy odegrali podstawową rolę podczas Rewolucji. Zdobycie Bastylii i dni października 1789, które zmusiły Ludwika XVI do powrotu. z Wersalu do Paryża, umocniły autorytet Konstytuanty. Dzień 20 czerwca 1792 i Rewolucja 10 sierpnia 1792, kierowana przez Wspólnotę powstańczą (Komunę), która zajęła miejsce Zgromadzenia Gmin zwołanego po zdobyciu Bastylii i uprawomocnionego 21 maja 1790 roku, doprowadziły do likwidacji monarchii i proklamowania Republiki przez Konwent (r. 1792). 21 stycznia 1793 król został stracony. Pod presją „sankiulotów" Konwent przedsięwziął środki rewolucyjne, których wymagała katastrofalna sytuacja Francji. Były to środki Terroru: podejrzenie stało się fundamentem prawnym licznych wyroków i egzekucji, ogłaszanych przez trybunał rewolucyjny. „Ołtarzem" ówczesnego Paryża jest gilotyna na „Place de la Revolution" — „Wielka wdowa", która, jak pisał Desmoulins „miała co najmniej z pół tuzina mężów i wszystkich ich pomogła pochować". Był wśród nich i Desmoulins, ale przede wszystkim Danton i Robespierre. Odkryte wozy śmierci z wystającymi głowami skazańców odjeżdżały z La Conciergerie w stronę Placu Rewolucji nawet trzy razy w tygodniu — przez cały rok 1793. Wyobrażenie o tym wszystkim daje malarstwo Davida. Po 9 thermidorze, który oznacza koniec marzeń o rewolucji społecznej, Paryż, pod Dyrektoriatem odzyskuje świetność. Podczas Konsulatu i Cesarstwa jest on teatrem wielkich parad: koronacji, rewii wojskowych po zwycięstwach. Luwr i Tuileries są dokańczane, wzniesiono łuk du Carrousel, rozpoczęto łuk triumfalny de l'Etoile, wzniesiono kolumnę Vendóme i la Madelaine; w roku 1808 oddano gmach Giełdy, rozbudowanej w roku 1826. Ale niespodziewanie nadeszła klęska 1814 roku. Paryż źle broniony kapituluje. Sprzymierzeni rozkładają obóz na Polach Elizejskich i powracają po Waterloo. Królem Francji zostaje Ludwik XVIII, a po nim następny z Burbonów — Karol X. Ich działalność urbanistyczna ogranicza się do zacierania śladów cesarstwa. W XIX wieku Paryż jest sceną licznych rewolucji i insurekcji: rewolucja lipcowa 1830, częste zamieszki za Ludwika Filipa, rewolucja lutowa 1848, dni czerwca 1848 i śmierć biskupa Mgr Affre. Ludwik Filip sprzyjał napoleońskim sentymentom ludności. Spektakularnym przedsięwzięciem stało się uroczyste przewiezienie zwłok Napoleona I z wyspy Heleny i pochowanie ich w krypcie L'Hotel des Invalides. Ciekawą pamiątką tego wydarzenia jest wiersz Juliusza Słowackiego Na sprowadzenie prochów Napoleona:

Tagi: Kraków Paryż loty, Poznań Paryż, Wrocław Paryż