Paryż

Pierwotna nazwa Palais Cardinal. Wznoszony od roku 1629 przez J. Lemerciera dla kardynała Richelieu, który nakazał ukończenie prac w roku 1639. Kardynał w roku 1642 przekazał w testamencie pałac królowi. W roku następnym wprowadziła się tam Anna Austriaczka z niepełnoletnim Ludwikiem XIV (ur. 1638 r.) oraż z Filipem Orleańskim (ur. 1640 r.). Wówczas pałac otrzymał swą dzisiejszą nazwę. W roku 1645 był świadkiem ślubu — per procura — Marii Ludwiki Gonzagi z Władysławem IV, którego reprezentował wojewoda poznański Krzysztof Opaliński.

W drugiej poł. XVII w. trwały prace prowadzone przez F. Mansarta, a pałac zamieszkiwał wówczas Filip Orleański wraz ze swą żoną — księżniczką palatyńską. Ich syn, Filip II Orleański organizował tam, otoczony pięknymi boginiami nocy swoje słynne orgie.

W drugiej poł. XVIII w. pałac miał ulec olbrzymim przeobrażeniom, a prace były prowadzone przez Contant d'Ivry (1764-70 r.), Moreau oraz Victora Louis. Filip Orleański (czwarty z kolei), który otrzymał później przydomek Egalite polecił V. Louis przygotowanie planu przekształcenia obiektu. Ogrody pałacowe zostały otoczone klasycystyczną galerią (dług. 225 m i szer. 90 m). Miał tam powstać „kompleks rozrywkowo-handlowy" udostępniony mieszkańcom Paryża. Zamierzenia te wywołały ironiczne uwagi Ludwika XV a nawet zostały oprotestowane przez Parlament. Plan nie został do końca zrealizowany, gdyż brak pieniędzy wymusił przerwanie prac. Pod arkadami ulokowały się sklepy z różnorodnymi towarami, restauracje, kawiarnie. Tereny te stały się ogromnie popularne, zbierali się tu artyści, pisarze, arystokraci oraz pospólstwo. Po części przypominały one lunapark. S. Mercier nazwał wówczas „Palais-Royal" stolicą Paryża. Przed wybuchem Rewolucji stał on się miejscem niezwykle ożywionym politycznie. Tutaj K. Desmoulins wzywał do szturmu na Bastylię. W latach 1801-07 pałac był siedzibą Trybunału, który w roku 1804 ogłosił Napoleona cesarzem dziedzicznym. W czasach II cesarstwa zamieszkiwany był przez Hieronima, ex-króla Westfalii. Okres Komuny spowodował znaczne zniszczenie pałacu, który po odnowieniu stał się siedzibą Rady Państwa (Conseil d'Etat) urzędującej w nim do dzisiaj. Mieszczą się tam również biura resortu kultury. Część niedostępna dla publiczności wychodzi na place du Palais-Royal (to część tzw. pałacu właściwego).

Ogród jest obszernym czworobokiem, otoczonym z trzech stron galeriami połączonymi pasażami z ulicami biegnącymi wokół pałacu. Na tym obszarze znajdują się przede wszystkim sklepiki filatelistyczne i numizmatyczne. Miejsce to przewodniki określają jako ilot calme — „wysepka spokoju", którego poszukiwali na niej artyści, rzeźbiarze, pisarze, m.in. Colette, Cocteau, mieszkający powyżej galerii.

Od strony zachodniej przylega do pałacu gmach Komedii Francuskiej (Comedie Francais) wzniesiony w latach 1786-1790 przez Victora Louis dla zespołu des Varietes Amusantes. Kontynuował on tradycje grupy molierowskiej. Zespół Comedie Francais wprowadził się tam całkowicie w 1799 roku.

Gmach Theatre-Francais został wzniesiony przy użyciu szkieletu z żelaza. W 1850 roku Chabrol pracował nad fasadą południową. W westybulu i foyer Comedie Francais znajdują się popiersia oraz rzeźby autorów związanych z teatrem: Molier, Racin, Voltaire, Balzak, Musset, Hugo, itd.

Przed gmachem teatru na place d'Andre Malraux (dawniej place du Theatre Francais) znajdują się dwie interesujące fontanny — dzieło Daviouda.